Zamek Sarny

Plan na rok 2015

W drugim sezonie remontowym planujemy wykonanie następujących prac:

-- kontynuacja remontu dachu XVII-wiecznego spichlerza dworskiego. W 2014 r. odbudowaliśmy konstrukcję dachową chylącego się ku upadkowi budynku;

-- kontynuacja remontu XVI-wiecznego budynku bramnego;

-- otwarcie częściowe Dworu Sarny do zwiedzania: w lipcu 2015 r. udostępnione zostaną budynek bramny (punkt obsługi turysty z punktem informacyjnym i kawiarnią), Kaplica św. Jana Nepomucena i być może wstępnie oczyszczony park;

-- 6-12 lipca br. Dwór Sarny będzie brał udział w Letniej Szkole Architektury Baroku organizowanej przez Instytut Historii Sztuki Czeskiej Akademii Nauk, Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego, Parafię Rzymskokatolicką w Broumovie i Stowarzyszenie Omnium z Broumova;

-- Stowarzyszenie Musica Humana z Warszawy otrzymało rezerwację funduszy z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na organizację 1. Międzynarodowej Letniej Szkoły Muzyki Dawnej Schloss Scharfeneck 2015, która odbędzie się w drugiej połowie lipca. W jej ramach studenci szkół artystycznych z Polski i nie tylko będą mieli możliwość przez tydzień uczyć się w klasach mistrzowskich od wybitnych muzyków zajmujących się muzyką dawną. Odbędzie się też kilka koncertów w Kaplicy św. Jana Nepomucena;

-- cały czas trwają działania projektowe oraz badawcze, przygotowujące Dwór Sarny do uczestniczenia w kolejnych konkursach dotacyjnych polskich i unijnych.

Remont odbywa się przy wsparciu Sejmiku Dolnośląskiego. Nad Międzynarodową Letnią Szkołą Muzyki Dawnej Schloss Scharfeneck 2015 Honorowy Patronat objęła Przewodnicząca Sejmiku Dolnośląskiego Pani Barbara Zdrojewska.

by Zamek Sarny

Artykuł w Sächsische Zeitung

"A więc to była obora. Cegły i kolumny z czerwonego kamienia sprawiają wrażenie, jakby były ze starożytnego Rzymu. Pozostałości sklepień, fasada z kamienia. Krowy na Zamku Scharfeneck mieszkały jak książęta" -- tak zaczyna się artykuł o Dworze Sarny (zwanym również Zamkiem Scharfeneck), który ukazał się w poniedziałek 30 marca 2015 r. w drezdeńskiej Sächsische Zeitung.

by Zamek Sarny

Minął pierwszy rok nowych czasów w Sarnach

Szczęście sprzyjało nam w pierwszym roku odbudowy Dworu Sarny z ruiny, do jakiej doprowadziły szczególnie lata po likwidacji Państwowych Gospodarstw Rolnych. Obraz katastrofy budowlanej, którym był zawalony dach spichlerza, jest już historią, kapitalny remont budynku bramnego trwa, główny budynek jest zabezpieczony przed zalewaniem a wszystkie obiekty są gruntownie uporządkowane po zawaleniach dachów.

Przez pierwszy rok działania odbudowaliśmy dach nad przyszłą salą koncertową w XVII-wiecznym spichlerzu. Kiedy 12 grudnia 2013 r. zakończył się sukcesem proces negocjacji zakupu Dworu Sarny od poprzedniego, państwowego właściciela, nie sądziliśmy, że to będzie możliwe tak szybko. Początkowo zakładaliśmy, że uda nam się usunąć zawaloną konstrukcję a reszta roku spełznie na procesie projektowym.

Odbudowa dachu doszła jednak do skutku dzięki dotacji uzyskanej w ciągu kilku zaledwie tygodni ze środków Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego. Nie byłoby możliwe spełnienie warunków formalnych bez pracy wykonanej w poprzednich latach przez brytyjską fundację SAVE Britain's Heritage i poprzedniego właściciela.

Wnętrze spichlerza będzie pełniło funkcję sali koncertowej w Centrum Muzyki Dawnej. Rok temu trudno było sobie ją wyobrazić.

Teraz nabrała kształtów. Wiązary kratownicowe nadały lekkości konstrukcji i umożliwiły stworzenie sali o powierzchni ponad 200 m. kw. i wysokości trzech pięter.

W programie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego zgłosiliśmy wniosek o dotację na prace przy murach i sklepieniach spichlerza, które są w złym stanie. Zgłosimy się też w styczniu 2015 r. z wnioskiem do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego o kontynuację prac przy dachu tak, aby za rok był on pokryty czerwoną dachówką ceramiczną.

Wśród wniosków jest też projekt stopniowej odbudowy głównego budynku Dworu Sarny, w którym w mijającym roku usunęliśmy zawalone stropy, podparliśmy te grożące zawaleniem i tymczasowo zabezpieczyliśmy dziury w dachu. Ratunek dla tego cennego renesansowego dworu będzie bardzo skomplikowany i kosztowny.

Dwór stanie się budynkiem muzealnym, pokazującym rozwój architektury i muzyki dawnej poprzez renesansowy parter po późnobarokowe najwyższe piętro. Kaplica św. Jana Nepomucena rozbrzmi muzyką. Zanim będzie można rozpocząć kolejną w historii obiektu renowację unikatowej XVIII-wiecznej polichromii, trzeba będzie ustabilizować mury Kaplicy.

Chcemy udostępnić Kaplicę do zwiedzania na miejscu i w internecie w formie wirtualnego muzeum. W ramach programu Ochrona i cyfryzacja dziedzictwa kulturowego wystąpiliśmy do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego o środki na stworzenie cyfrowego opracowania polichromii i udostępnienia tego cennego dzieła Johanna Franza Hoffmanna w internecie.

Widzimy ogromne zainteresowanie tym wyjątkowym zabytkiem, na które odpowiadamy jak najszybciej. W październiku odbył się wykład organizowany przez Uniwersytet Wrocławski i prof. Andrzeja Kozieła na temat polichromii.

28 września 2014 r. po raz pierwszy udostępniliśmy Kaplicę św. Jana Nepomucena do zwiedzania podczas wystawy ośmiu zdjęć-obrazów przedstawiających wnętrza pałaców Dolnego Śląska i Wielkopolski. Zdjęcia te, autorstwa p. Patrycji Makowskiej, w wirtualnej formie obiegły świat i gościły na stronach wiodących portali informacyjnych, m.in. CNN, Daily Mail, Daily Telegraph. We Dworze Sarny po raz pierwszy można było zobaczyć te prace w tradycyjnej formie. Już po wystawie ukazał się obszerny wywiad z autorką w lokalnym wydaniu Gazety Wyborczej, jak i w segmencie programu Dzień Dobry TVN.

Od przyszłego roku stałą wystawę będzie można obejrzeć w budynku bramnym. Bardzo ważnym punktem tegorocznego działania jest kapitalny remont tego budynku, wykonywany bez wsparcia zewnętrznego. Aby udostępnić Kaplicę do zwiedzania, potrzebna jest podstawowa infrastruktura obsługi turystycznej i tam właśnie ona powstaje.

Od 2015 r. budynek bramny będzie otwarty dla gości. Po raz pierwszy zostanie w jego ramach udostępniona izba straży, w której przez kilkaset lat dyżurowali strażnicy zespołu dworskiego.

Na górnym poziomie budynku bramnego przez ostatni rok zaszła rewolucja wcale nie mniejsza niż ta na spichlerzu. Wymieniono wszystkie posadzki, odmurowano historyczne otwory drzwiowe i oryginalne paleniska.

Trwają prace konserwacyjne przy XVI-wiecznych murach tego na pozór skromnego budynku, który jednak przy bliższym kontakcie stanowi jeden z najciekawszych i najstarszych obiektów Dworu Sarny.

W trakcie mijającego roku wykonano też szereg prac projektowych. Uzyskano m.in. zezwolenie na wycinkę parkową wg inwentaryzacji i programu przygotowanego przez pracownię Hortus Excelsior. Studium stylistyczne parku ma prawie 400 stron i obfituje w niepublikowane wcześniej ryciny i zdjęcia z początku XX wieku.

Mamy też uzyskane pozwolenie konserwatorskie i budowlane na przywrócenie stropów dworu.

by Zamek Sarny

Konstrukcja dachu spichlerza gotowa

Wreszcie jest – nowa więźba dachowa naszego XVII-wiecznego spichlerza!

Miesiące a czasem lata schodzą na żmudnych przygotowaniach – projektowaniu, wnioskowaniu o dotacje i o pozwolenia konserwatorskie i budowlane. Tych działań prawie nie widać, kiedy jednak pojawia się ich spektakularny efekt, satysfakcja jest ogromna.

Tak właśnie jest w przypadku spichlerza w Sarnach. Prace nad jego odbudową rozpoczęliśmy w pierwszych dniach stycznia 2014 r., od razu po przejęciu Dworu Sarny od państwowego właściciela. Usunęliśmy gruzowisko oraz tony śmieci zalegających w budynku. Na wnioskowanie o dotację z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego na pierwszy etap prac remontowych mieliśmy ok. 20 dni – ale udało się. W marcu dowiedzieliśmy się, że uzyskaliśmy dotację, dzięki której można było zamówić nową konstrukcję dachu.

W lipcu podpisaliśmy stosowną umowę z Urzędem, jednocześnie finalizując formalności budowlane. W sierpniu firma Wiązar-System z Krzywiczyn (woj. opolskie) rozpoczęła produkcję konstrukcji dachowej w technologii wiązarów kratownicowych a my przygotowaliśmy budynek do montażu.

Sam montaż zajął kilka dni, a finalne prace – wciągnięcie konstrukcji dźwigiem – zajęły tylko jeden dzień. Obecnie spichlerz ma znowu zarys dachu i odzyskał swój majestatyczny wygląd.

Przez podwójne szczyty spichlerz stanowi znak rozpoznawczy Dworu Sarny. Ta piękna forma była jednocześnie przyczyną kilku już zawaleń dachu. Podczas sudeckich zim wielkie masy śniegu, zalegające pomiędzy szczytami na konstrukcjach osłabionych brakiem remontów a czasem celową dewastacją, powodowały katastrofę budowlaną. Ostatni, bardzo uproszczony dach zawalił się kilka lat temu po kradzieży pokrycia a jego pozostałości spróchniały wystawione na działanie deszczu i śniegu.

Ratować więc nie było czego. Na etapie projektowym stanęła przed nami kwestia formy nowego dachu.

Poprzedni właściciel, Agencja Nieruchomości Rolnych, na fali zainteresowania przejęciem Dworu Sarny przez brytyjską fundację pod patronatem Karola, Księcia Walii, zaprojektowała odbudowę spichlerza – jednak był to projekt tradycyjnej więźby dachowej, zupełnie jakby spichlerz miał pełnić gospodarcze funkcje. Skutkiem takiej realizacji, do której nie doszło, byłby las słupów konstrukcyjnych i cztery niskie piętra.

W naszych planach spichlerz ma stać się salą koncertową, a więc potrzebna jest duża przestrzeń z jak najmniejszą liczbą podpór a jak największą wysokością. Wiązary kratownicowe umożliwiły stworzenie takiej przestrzeni. Obecnie mamy prawie 300 metrów kwadratowych powierzchni z ledwie dwoma słupami w pomieszczeniu wysokim na ok. siedem metrów. W spichlerzu jako sali koncertowej zmieści się na widowni ponad 200 osób.

Mimo swojej nazwy, spichlerz być może w swojej pierwotnej barokowej formie nie pełnił funkcji magazynu, tak jak nie będzie jej pełnił w przyszłości. "Nie jest rzeczą najzupełniej pewną, czy określenie tego budynku jako dworski spichlerz odpowiada jego dawnemu przeznaczeniu" – pisze Krzysztof Eysymontt w wykonanym w 1972 r. dla Pracowni Konserwacji Zabytków we Wrocławiu studium historyczno-architektonicznym.

Funkcji magazynu odpowiadałby brak okien po stronie dziedzińca, ale "znaczna ilość okien umieszczonych w trzech pozostałych ścianach budynku przemawiać może za przypuszczeniem o odmiennym pierwotnie przeznaczeniu budynku" – pisze Eysymontt. Spichlerz był najpewniej budynkiem statusowym, wzniesionym dla spotęgowania wrażenia wielkości panującej tu rodziny Götzenów.

Budynek wzniesiono prawdopodobnie pomiędzy latami 60-tymi XVII wieku (tak Eysymontt) kiedy rządził Johann Georg von Götzen, starosta kłodzki, który dopiero co został właścicielem majątku w Sarnach, a I połową XVIII wieku, kiedy panem na Scharfeneck był kolejny hrabia von Götzen, Franz Anton – w duchu barokowej katolicyzacji Hrabstwa Kłodzkiego fundator bazyliki w Wambierzycach oraz Kaplicy św. Jana Nepomucena w swoim majątku.

Forma budynku była archaizująca, co sprawiło, że spichlerz w niektórych dokumentach niewłaściwie określany jest mianem renesansowego.

Spichlerzowi nadano formę neorenesansową w drugiej połowie XIX wieku. Po 1945 r. wnętrza przebudowano, aby uzyskać komórki lokatorskie dla pracowników Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Podłogę pierwszego piętra wzmocniono konstrukcją ze zbrojonego betonu, co ocaliło kolebkowe sklepienia parteru. Więźba dachowa jednak zawaliła się, ten sam los spotkał dach pulpitowy wprowadzony po zawaleniu.

Pozostałości tego dachu rozebraliśmy na początku 2014 r.

Nowa, właśnie wprowadzona konstrukcja dachu ma większe szanse na przetrwanie. Nowoczesna technologia umożliwia przenoszenie większych obciążeń a zespół zamkowy w Sarnach ma wreszcie po prawie 70 latach ponownie zarządcę z prawdziwego zdarzenia – Fundację Odbudowy Dworu Sarny.

Fundacja będzie ubiegać się o środki na utworzenie w Dworze Sarny instytucji kulturalnej, w której spichlerz będzie grał wiodącą rolę głównej sali koncertowej. Dotacja uzyskana z Urzędu Marszałkowskiego wpisuje się w ten plan – środki publiczne zostały wydane na obiekt, który będzie publicznie dostępny.

W roku 2014 dach spichlerza zostanie przykryty deskami i papą. W roku 2015 pojawi się pokrycie dachowe w formie ceramicznej czerwonej dachówki, wymieszanej pół na pół naturalnej czerwieni i angoby. W ten sposób mamy nadzieję uniknąć efektu zbyt nowego dachu.

Gniazdo bocianów zostaje. Mamy nadzieję, że za kilka lat w spichlerzu rozbrzmi muzyka i rozpocznie się zupełnie nowy etap istnienia Dworu Sarny.

by Zamek Sarny

Remont przyspiesza po uzyskaniu zezwoleń

Mija siedem miesięcy od przejęcia Dworu Sarny z zasobu państwowego. Oto bilans tego gorącego pierwszego okresu naszej obecności, w trakcie którego utworzono Fundację Odbudowy Dworu Sarny.

Dzięki bardzo sprawnie działającemu Starostwu Kłodzkiemu otrzymaliśmy właśnie kluczowe w obecnym sezonie pozwolenia budowlane, co pozwoli nam rozpocząć właściwe prace remontowe. Przed nami cztery miesiące wzmożonego wysiłku organizacyjnego i finansowego.

Za nami prace przygotowawcze do tegorocznych remontów. Przez pierwsze półrocze naszej obecności we Dworze Sarny gruntownie sprzątaliśmy najwartościowsze obiekty i przygotowywaliśmy się do właściwego remontu pod względem formalnym.

Wkrótce po kupnie Dworu Sarny od Agencji Nieruchomości Rolnych okazało się, że architekt Rafał Maciejewski z Dzierżoniowa dysponuje inwentaryzacją architektury, którą wykonał jeszcze w latach 2010-2011, kiedy o przejęcie Dworu Sarny starała się brytyjska fundacja Save Britain's Heritage w ramach swojego programu ochrony dziedzictwa europejskiego.

Z przejęcia Dworu Sarny przez brytyjską fundację nic nie wyszło. Nabycie wykonanej wtedy inwentaryzacji i dalsza współpraca z architektem pozwoliły nam jednak na zaoszczędzenie kilku miesięcy żmudnej pracy projektowej.

Przejęliśmy obiekt bez żadnych własnych mediów, jedynie z zaskakująco wysokim rachunkiem za dostarczaną 27 lokatorom wodę, z której sami nie byliśmy w stanie korzystać. Dość powiedzieć, że średnie zużycie wody na mieszkańca zespołu wynosiło pierwotnie prawie 18 metrów sześciennych w miesiącu. Norma na cele mieszkaniowe to 3 metry sześcienne. Okazało się, że mieliśmy na nieruchomości duży wyciek do gruntu, który udało się zlikwidować po wielu tygodniach poszukiwań uszkodzenia.

Szybko udało się zainstalować w domu bramnym i wszystkich poziomach wieży prąd.

Mieliśmy tylko kilka tygodni na przygotowanie wniosku o dotację z funduszy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego. Udało się nam złożyć dokumenty i uzyskać 30 tys. zł dotacji na nową konstrukcję dachu na naszym XVII-wiecznym spichlerzu dworskim, którego podwójne szczyty są jednym ze znaków rozpoznawczych Dworu Sarny.

Dotacja, z której się ogromnie cieszymy widząc w niej kredyt zaufania, pokrywa ok. 17% kosztów projektu. Resztę pokryjemy z własnych funduszy i na przełomie sierpnia i września nowa konstrukcja dachu spichlerza zostanie zamontowana.

Z zewnątrz dach będzie wyglądać identycznie jak przed wiekami. Od wewnątrz jednak będzie to wykonana we współczesnej technologii konstrukcja z drewnianych wiązarów, która umożliwi nam pozostawienie pod nią całej przestrzeni pierwszego piętra pustej i w kolejnych działaniach stworzenie w spichlerzu sali koncertowej o powierzchni ok. 300 metrów kwadratowych i wysokości wnętrz prawie 7 metrów. Zakładamy, że będzie to największa z sal koncertowych przyszłego centrum muzyki dawnej w Sarnach.

Nowoczesna konstrukcja będzie w stanie lepiej przenosić obciążenia niż poprzednie dachy, mamy więc nadzieję, że dach spichlerza w Sarnach już więcej się nie zawali.

Usunęliśmy tony śmieci z dworu, spichlerza, domu bramnego i stodoły z 1857 r., w której znajdowały się kopy łatwopalnego siana.

W spichlerzu rozebrano zagrażającą dalszą katastrofą budowlaną zawaloną konstrukcję dachu.

Wykonaliśmy nowe projekty remontu dachu spichlerza i domu bramnego i uzyskaliśmy pozwolenia konserwatorskie na te prace. W kolejce czekają wnioski o pozwolenia na prace w wieży i dworze.

Oprócz opisanego wyżej remontu dachu spichlerza jesteśmy w trakcie absorbującego remontu kapitalnego domu bramnego, w którym w izbie straży przy bramie wjazdowej znajdzie się punkt informacji turystycznej a na poziomie dziedzińca – piętro wyżej – kawiarnia.

Pierwotnie sądziliśmy, że uda się ten budynek otworzyć w tym roku, lecz zakres prac nie pozwoli na to. Spodziewamy się otwarcia tego obiektu przed Majówką 2015.

Przejazd bramny będziemy musieli pogłębić o ok. pół metra – o tyle poziom gruntu podniósł się przez ostatnie dziesięciolecia.

W lipcu zainstalowano pierwsze okno, jako wzorcowe, na wzór zachowanych okien z dworu. W trakcie remontu domu bramnego ponownie budynek zwieńczy neogotycki krenelaż i przywrócony zostanie istniejący w czasach baroku taras od strony zachodniej. Wyremontowana zostanie elewacja i zamontowane instalacje. W nadchodzącą zimę dom bramny będzie już ogrzewany.

Do Dworu Sarny powrócił kartusz herbowy z piaskowca z XVIII wieku oraz drzwi wejściowe prawdopodobnie z 1906 r. i kilka par drzwi wewnętrznych, być może z czasów barokowej modernizacji dworu albo neostylowe z początku XX wieku.

Bardzo uszkodzony kartusz nie nadaje się do ekspozycji. Będziemy ubiegać się o dotacje na jego renowację.

Rozebraliśmy PGR-owskie komórki rozrzucone bezładnie po całym kompleksie. Niektórzy nasi lokatorzy musieli też przenieść swój dobytek z magazynów liczących czasem po kilkaset metrów kwadratowych do komórek bardziej rozsądnej wielkości.

Okazało się, że taras przy domu bramnym od strony rzeki pokrywają płyty z czerwonego piaskowca. Identyczne znaleźliśmy w korytarzu domu bramnego pod warstwą betonu. Za kilka miesięcy wrócą na swoje miejsce.

Oddaliśmy historyczne bramy zespołu do renowacji.

Pracownia Hortus Excelsior wykonała inwentaryzację parku, identyfikując 607 drzew, w tym szereg drzew pomnikowych. Przygotowany został program gospodarki drzewostanem, konsultowany obecnie z urzędem konserwatorskim, który będzie podstawą wniosku Fundacji Odbudowy Dworu Sarny o dotację z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Uzyskaliśmy zezwolenie na wycinkę interwencyjną polegającą na usunięciu drzew rosnących w fundamentach dworu.

Dr Andrzej Legendziewicz z Politechniki Wrocławskiej wykonuje studium architektoniczne zespołu. Pierwsze znaleziska są fascynujące ale szerzej o nich opowiemy po zakończeniu prac.

Ustanowiliśmy wspólnie z pałacowymi sąsiadami Fundację Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Hrabstwa Kłodzkiego. Fundatorami są właściciele pałaców w Gorzanowie, Kamieńcu, Korytowie i Sarnach oraz Domu pod Twierdzą w Srebrnej Górze i Wapiennika w Starej Morawie. W inicjatywie uczestniczy też pałac w Żelaźnie.

Odbyliśmy wizytę w Londynie, gdzie spotkaliśmy się z prezesem fundacji Save Britain's Heritage, panem Marcusem Binney, w celu omówienia możliwości współpracy.

Dwór Sarny pojawił się wielokrotnie w mediach. Sam fakt zakupu odbił się szerokim echem, co zrozumiałe po kilku latach nadziei, że obiekt nabędzie brytyjska fundacja pod patronatem Księcia Karola.

Ponadto byliśmy obecni w audycji Programu Drugiego Polskiego Radia o naszej fundacji regionalnej, jak i w tekstach Gazety Wyborczej, Tygodnika Noworudzianin, Gazety Noworudzkiej, Schlesien Heute i Sächsische Zeitung, i w relacji TV Kłodzka.

Z rzeczy przykrych: skradziono elementy XIX-wiecznej balustrady małego dziedzińca dworskiego. Sprawcy prokurator postawił zarzuty z art. 278 Kodeksu Karnego ("Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5") oraz z art. 108 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami ("Kto niszczy lub uszkadza zabytek, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5").

Ubolewamy nad tym, że sprawcą jest człowiek dopiero wkraczający w dorosłe życie, ale nie możemy tolerować takich zachowań, szczególnie, że są one częste w obiektach zabytkowych.

Przejęliśmy pierwszy lokal mieszkalny od jednej z lokatorek, która uzyskała lokal zamienny z zasobu Gminy Radków. Na koniec czerwca Dwór Sarny zamieszkiwało ponad 20 osób.

by Zamek Sarny